Symbolika Węża – od Sumeru do mitu edeńskiego

Wąż jest tak potężnym symbolem, pojawiającym się w tak wielu kulturach i pełniącym tak różnorodne role, że oczywiście nie będę w stanie wyczerpać tematu i dokładnie zanalizować wszystkich sposobów jego przejawiania się. Lepiej poprzestać na niewielu przykładach, ale postarać się, by były reprezentatywne i w miarę pierwotne, archaiczne. Równie ważne jak mity są przedstawienia plastyczne. Jeśli zaś idzie o wizerunki węża, to trudno powiedzieć, które są najstarsze, jednak wąż nie wydaje się być symbolem bardzo archaicznym, niewątpliwie częściej i od dawniejszych czasów pojawiają się byk, jeleń, ptaki. Jednym ze starszych przedstawień jest wąż na ceramice z VI tys. p.n.e. z

Czytaj więcej »

Skarb i strażnik skarbu – smoki, mity i symbole

(Artykuł napisany dawno, dawno temu, drukowany bodajże w „Nie z tej Ziemi”) Któż nie lubił w dzieciństwie opowieści o poszukiwaczach skarbów, o ukrytych klejnotach i złocie, któż nie słyszał bajek o smokach i walczących z nimi rycerzach? Ale rzadko zdajemy sobie sprawę, jak dawny rodowód mają takie opowieści, sięgając czasów, gdy mit miał moc tłumaczenia świata. To właśnie w archaicznych mitologiach świata kryją się prawzory baśniowych bohaterów. To z ich skarbca ludzka wyobraźnia wywiodła archetypowe figury P o t w o r a o rozmaitych obliczach i Bohatera, który musiał pokonać Zło. Ludzka fantazja usiłowała przydać ważnym zdarzeniom sens za

Czytaj więcej »

Kraina mlekiem i miodem płynąca… Mleko w kulturze – mitach i symbolice kultur Śródziemnomorza

(Tekst napisany na zamówienie wydawnictwa Quixi Media z Bydgoszczy, który się nie ukazał z powodu niezrealizowania projektu) Któż z nas nie zna powiedzonka o „krainie mlekiem i miodem płynącej”? Na zasadzie skojarzenia wyniesionego z lat dzieciństwa przywykliśmy odnosić niniejsze sformułowanie do pięknych baśni, a owa baśniowa kraina w naszych dziecięcych wyobrażeniach stała się synonimem pełni szczęścia, obfitości, dostatku… Rzadko jednak uświadamiamy sobie, że obrazy, z jakimi spotykaliśmy się w baśniach (tych „klasycznych”, jak baśnie braci Grimm) mają swoją historię o wiele starszą niż baśń, sięgającą czasów, w których nie baśń, ale mit rządził ludzką świadomością i był „matrycą” poszukiwania sensu

Czytaj więcej »

Część i całość czyli starożytne hybrydy

(Tekst drukowany w periodyku „Albo-Albo. Problemy Psychologii i Kultury”, bodaj w latach 90. u.w.) „Jaka ona chimeryczna” mówimy niekiedy o znajomej pani, która słynie z kapryśności i szybkiej zmiany nastrojów. No właśnie, jest to dobry przykład, by wyrazić podziw dla języka, który „zbiera” w sobie znaczenia nawet już przez użytkowników nie pamiętane, ale zawsze mające zaczepienie w przeszłości i wyrażające pewien stan rzeczy ważny dawno temu. Gdybyśmy tak więcej uwagi przywiązywali do porównań, epitetów czy metafor… W nich tkwi wiele archaicznych, niegdyś pierwszoplanowych treści. Bo choć mówimy o „chimerycznej” pani, niewielu z nas wie czym była „prawdziwa” mityczna Chimera. Tymczasem

Czytaj więcej »

Symbolika ryby i aspekt duchowej przemiany

Symbol ryby w wielu kulturach ma wielką wagę, a jego znaczenie daleko wykracza poza prostą i jednolitą wykładnię. A jest on dla nas ważny o tyle, o ile uznamy jego znaczenie w tekstach w naszej kulturze pierwszorzędnych – mianowicie w Ewangeliach. Zanim jednak postaramy się przydać zapomnianych sensów motywom występującym w ewangelicznym opowieściom, rozważymy ten potężny symbol i jego rolę w tych kulturach, które stanowiły dlań prastare podglebie. Skupimy się na kulturach Sumeru, Egiptu, Indii (i Grecji), by ukazać ich prastary rodowód, co nie znaczy, że nie były one obecne np. w Syrii, Kanaanie, Palestynie, terenach, gdzie rodziły się opowieści

Czytaj więcej »

Woda w tradycji i kulturze

(Tekst napisany na zamówienie wydawnictwa Quixi Media z Bydgoszczy, który się nie ukazał w z powodu niezrealizowania publikacji) Najbardziej podstawowy czynnik w Naturze, rdzeń wszelkich istot, warunek życia, składnik, bez którego żadne żywe stworzenie nie mogłoby funkcjonować – o czym mowa? O wodzie. Zwykłej, zdawałoby się wodzie, którą pijemy, której używamy co dnia i która w naszym codziennym życiu wydaje się czymś tak oczywistym, że w XXI wieku rzadko zastanawiamy się nad jej niezbędnością, o jej pradawnej symbolice nie wspominając. Inaczej jednakże było w przeszłości. Mało jest substancji, która obrosła w tak doniosłe i powszechne na całym świecie skojarzenia mityczne,

Czytaj więcej »