Kwestia postawiona w tytule jest ogromna i oczywiście nie da się jej ująć w krótkim artykule; mnie jednak bardziej zależy na jej postawieniu, by uświadomić sobie, ile jeszcze tajemnic znajdujemy w przeszłości, niźli na rozstrzygnięciu – które zresztą nigdy nie byłoby jednoznaczne. Wszak przywołane w tytule procesy zachodzą nie z osobna, ale razem, w zależności od zachodzących zmian społecznych albo klimatycznych (np. susza wywołuje migracje, a te z kolei – zmiany kulturowe). Jakby nie było, badania nad interesującym mnie okresem historycznym i kręgami kulturowymi (III tys. p.n.e. i pas kultur od Krety minojskiej po Indie północno-zachodnie) trwają i otrzymujemy coraz

Rok 10 000 p.n.e.? O wieków toczą się spory na temat: jak rozwija się ludzka historia? – czy jej rozwój przebiega na zasadach ewolucji, spokojnego i równomiernego przyrostu np. wiedzy, czy też przeciwnie, katastrofy biorą niejako „czynny” udział w losach człowieka i budowanych przez niego cywilizacji. I nie tylko człowieka rzecz jasna; przypominam półżartem, że wszak co do przyczyny zagłady dinozaurów, panuje niemal całkowity konsensus w środowisku badaczy – przyczyną ich wymarcia była katastrofa, uderzenie asteroidy w powierzchnię ziemi. Nikt nie neguje też  katastrofy na morzu Śródziemnym i Czarnym – ostatnie rewelacje o wielkim potopie są chyba znane wszystkim, szczególnie, że

(W kilku tekstach o Krecie z epoki minojskiej sugerowałam, że łączony z piękną wyspą król o imieniu „Minos”, które to imię dało nazwę całej kulturze, nie był jedynym; innymi słowy, termin „Minos” mógł być raczej tytułem niż imieniem własnym jednego tylko władcy).  W jednym z mitów dotyczących Minosa pojawia się wątek postaci uważanej za króla Krety przed Minosem, a zwanej Asterios. Wydaje się jednak prawdopodobne, że Grecy nie rozumiejąc specyfiki kreteńskiej religii, tak blisko łączącej sacrum i władzę królewską, uważali tajemniczego poprzednika za człowieka – władcę. Jednak owym władcą nie musiał być król lecz… bóg. Zapewne wszystkim Europejczykom wiadomo, że

Uwagi wprowadzające O osadnictwie na Krecie sporo już wiadomo, zatem jedynie skrótowo należy przypomnieć, że pierwsze osady powstały tam w okresie neolitu ok. 6000 p.n.e. Stale zamieszkałe było Knossos, potem osady rozprzestrzeniają się w pobliżu. Także w okolicach Archanes nie tak dawno [tekst pisany w latach 90. XX w.] znaleziono dowody na istnienie osadnictwa z tego samego okresu. Osadnicy znali sposób wyrobu cegieł, która to umiejętność niewątpliwie została przywieziona przez przybyszy dobrze znających ten wynalazek – zatem z Mezopotamii, Kanaanu lub z Anatolii; jeszcze domostwo w Vassiliki, tzw. czerwony domek, częściowo wzniesione zostało z cegieł, potem jednak używano jako budulca

Część II. Miasta cywilizacji Indusu w opowieściach mitycznych Motyw Tripuri Mitem zawierającym zapewne echa walk o opanowanie ziem należących do ludu kultury Indusu jest opowieść o zburzeniu Tripuri – potężnego miasta asurów. Zanim przejdziemy do streszczenia tej konkretnej opowieści, dodajmy, że w indyjskiej mitologii rozrzuconych wzmianek o wielkich miastach zachowało się więcej i najpewniej jest to ślad po niezwykłych miastach kultury Indusu. Na przykład ta: istniało piękne miasto zbudowane na platformie pomiędzy niebem i ziemią, zwane Saubha. Jego królem był Hariśćandra („ćandra” znaczy „księżyc”). Król pochodził z dynastii słonecznej (Hari może znaczyć „słońce”), był synem Trisanku, a ojcem Ruhidasy (por.

I. Cywilizacja Indusu a mity indyjskie Mówiąc o wielkich cywilizacjach starożytności, najczęściej ma się na myśli Egipt, Sumer czy Grecję, jako że rozwijały się one stosunkowo niedaleko, jeśli porównać inne wielkie i prastare centra cywilizacyjne, takie jak Chiny, Indie lub Amerykę przedkolumbijską. Warto jednak pamiętać, że jedną z największych cywilizacji stworzyły ludy zamieszkujące subkontynent indyjski. Mowa oczywiście o tzw. cywilizacji Harappy lub wedle drugiej nazwy – cywilizacji Doliny Indusu rozwijającej się od III tys. p.n.e., w tym samym zatem czasie, co kultury w Mezopotamii (Sumer, Akad etc.) i Egipcie, a zajmującej obszar większy niż obie wymienione razem wzięte! (Dziś w